Kaluđerica, naselje smešteno samo 10 kilometara jugoistočno od centra Beograda, već godinama nosi epitet najvećeg nelegalnog naselja u Srbiji, pa čak i na Balkanu. Ova zajednica, koja pripada opštini Grocka, razvijala se tokom poslednjih nekoliko decenija bez ikakvog urbanističkog plana, što je rezultiralo specifičnim, često haotičnim pejzažem koji karakterišu različiti stilovi gradnje, nedostatak infrastrukture i izazovi u pogledu legalizacije.
Istorijat i Razvoj Kaluđerice
Naselje Kaluđerica prvi put se pominje u turskim tефтерима 1528. godine kao malo selo sa šest domova. Već dve godine kasnije, broj domova raste na 28, što govori o njegovom brzom razvoju još u tom periodu. Prvi stanovnici naselja bili su zemljoradnici i stočari, dok su kasnija doseljavanja uglavnom dolazila iz Lевча i istočne Srbije.
Međutim, pravi razvoj Kaluđerice počinje tek sredinom 20. veka, kada ovo naselje postaje utočište za ljude koji su tražili pristupačno zemljište u blizini Beograda. Sa rapidnim širenjem, Kaluđerica je postala ne samo jedno od najvećih već i jedno od najproblematičnijih naselja u Srbiji u pogledu infrastrukture i urbanizma.
Urbanistički Haos i Problemi Infrastrukture
Kaluđerica je često opisivana kao “nedefinisani konglomerat stambenih objekata protiv zakona”. Naselje je razvijano bez ikakvih urbanističkih smernica, što je dovelo do niza problema sa infrastrukturom. Mnoge ulice u naselju su uske, neasfaltirane i bez trotoara, dok su kanalizacija i vodovod često neadekvatno postavljeni, što izaziva česte probleme sa poplavama i pucanjem cevi.
Pored ovih problema, veliki deo domaćinstava je prikačen na strujnu i vodovodnu mrežu bez adekvatnih dozvola, što dodatno opterećuje komunalne službe. Uprkos svim ovim izazovima, Kaluđerica je postala dom za više od 27.000 stanovnika, prema popisu iz 2011. godine, mada se procenjuje da je ovaj broj mnogo veći.
Proces Legalizacije: Izazovi i Očekivanja
Legalizacija objekata u Kaluđerici je jedan od najvećih izazova sa kojima se suočava ovo naselje. Iako su mnogi stanovnici podneli zahteve za legalizaciju svojih objekata, proces je spor i zahteva značajna sredstva koja mnogi nemaju. Novi Zakon o ozakonjenju, usvojen 2015. godine, pruža mogućnost legalizacije kuća koje su podignute pre nekoliko decenija, ali mnogi i dalje čekaju na završetak ovog procesa.
1. Razmera neregulisane izgradnje
Najveće nelegalno naselje:
Kaluđerica se često navodi kao najveće nelegalno naselje u Srbiji, a možda čak i na Balkanu. Obim neregulisane izgradnje u ovoj oblasti je neuporediv, sa hiljadama objekata izgrađenih bez potrebnih dozvola ili poštovanja urbanističkih zakona.
2. Istorijski kontekst
Nedostatak urbanističkog planiranja:
Tokom nekoliko decenija, Kaluđerica se razvijala bez ikakvog formalnog urbanističkog planiranja ili nadzora vlasti. Kuće, putevi i infrastruktura su građeni nasumično, što je dovelo do haotičnog urbanog okruženja koje odražava šire probleme neregulisane izgradnje u Srbiji.
3. Infrastrukturni izazovi
Problemi sa infrastrukturom:
Zbog nedostatka planiranja, Kaluđerica se suočava sa značajnim izazovima u pogledu infrastrukture, uključujući loše stanje puteva, neadekvatne kanalizacione sisteme i neredovno snabdevanje strujom i vodom. Ovi problemi su direktne posledice neregulisane i brze izgradnje naselja.
4. Borba za legalizaciju
Napori za legalizaciju:
Vlada Srbije već godinama radi na legalizaciji mnogih objekata u Kaluđerici, ali proces je spor i pun poteškoća. Ova dugotrajna borba osvetljava šire izazove u rešavanju problema nelegalne gradnje širom zemlje.
5. Kulturna percepcija
Percepcija u javnosti:
U očima mnogih građana Srbije, Kaluđerica je postala sinonim za širi fenomen nelegalne gradnje. Često se koristi kao referentna tačka kada se razgovara o problemima neregulisane izgradnje i izazovima koje ona predstavlja za urbanistički razvoj i upravljanje.
Budućnost Kaluđerice
Kaluđerica, uprkos svim svojim problemima, ima potencijal da postane moderno predgrađe Beograda, ukoliko se reše osnovni infrastrukturni problemi i ubrza proces legalizacije. Sa blizinom Beograda i povoljnim cenama nekretnina, ovo naselje može privući nove stanovnike i investicije, ali za to je neophodno sistematsko rešavanje svih dosadašnjih problema.
Zaključak
Kaluđerica ostaje simbol nelegalne gradnje i urbanističkog haosa u Srbiji, ali i mesto sa velikim potencijalom. Sa pravim pristupom urbanističkom planiranju i rešenjem infrastrukturnih problema, ovo naselje bi moglo da postane atraktivno mesto za život u blizini Beograda. Sve dok se ne reše ključni problemi, stanovnici Kaluđerice će nastaviti da se suočavaju sa izazovima svakodnevnog života u jednom od najkompleksnijih naselja u Srbiji.